Có vẻ như nó vô hại: màu trắng, dài 8cm và rộng cỡ một ngón tay đứa trẻ, nhưng nó lại đang bị phỉ báng khắp thế giới - đó là thuốc lá. Ai là người đã phát minh ra thuốc lá và chịu trách nhiệm cho vô số cái chết mà thuốc lá đã gây ra?
Buck Duke - Cha đẻ của thuốc lá hiện đại
Bác sĩ phẫu thuật người Mỹ Alton Ochsner nhớ lại rằng, vào năm 1919, khi ông còn là sinh viên y khoa, cả lớp ông đã được triệu tập để quan sát một ca phẫu thuật gan của một bệnh nhân ung thư phổi. Thời đó, ung thư phổi là căn bệnh cực hiếm gặp, sinh viên họa hoằn lắm mới được tận mắt quan sát một trường hợp bệnh như thế. Nhưng đến năm 2000, ước tính đã có khoảng 1,1 triệu người chết hằng năm vì ung thư phổi, khoảng 85% trong số các căn bệnh xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất: thuốc lá. Ông Robert Proctor từ Đại học Stanford (California, Mỹ) tuyên bố: “Thuốc lá là kẻ thù nguy hiểm nhất trong lịch sử văn minh nhân loại. Nó đã giết hại 100 triệu người trong thế kỷ XX”. Ông Jordan Goodman, tác giả của cuốn sách “Thuốc lá trong lịch sử”, với cương vị là một sử gia cho hay: “Trong lịch sử của thuốc lá, tôi tự tin để nói rằng James Buchanan Duke - tên gọi khác là Buck Duke - phải chịu trách nhiệm cho “hiện tượng thuốc lá” của thế kỷ XX”. Buck Duke không những là người sáng tạo ra thuốc lá hiện đại mà ông còn là người đi tiên phong trong hệ thống tiếp thị và phân phối sản phẩm đã dẫn đến sự thành công trên mỗi lục địa. Năm 1880, ở tuổi 24, Buck Duke tham gia vào việc kinh doanh thuốc lá: thuốc lá cán sẵn.
Hai năm sau đó, Buck Duke bắt đầu làm việc với một thợ cơ khí trẻ tên là James Bonsack, người đã tạo ra cỗ máy sản xuất thuốc lá. Bước phát triển của thuốc lá dạng này là cho thêm “các chất phụ gia”, bộ đôi đã cho thêm glycerine, đường, mật và các hóa chất nhằm phòng ngừa thuốc lá bị khô. Bằng cỗ máy mới, nhà máy của Buck Duke đã sản xuất tới 120.000 điếu thuốc lá mỗi ngày, khoảng 1/5 nhu cầu hút thuốc lá tại Mỹ vào thời đó.
Câu trả lời nằm trong quảng cáo và tiếp thị. Buck Duke đã tài trợ cho các cuộc đua, phát thuốc lá miễn phí tại các cuộc thi sắc đẹp và đặt quảng cáo thuốc lá lần đầu tiên trên các tạp chí. Chỉ tính riêng năm 1889, Buck Duke đã bỏ ra 800.000USD tiền tiếp thị thuốc lá (khoảng 25 triệu USD tiền ngày nay). Buck Duke đã phát triển việc sử dụng thuốc lá ở những nơi công cộng...
Doanh nhân hay thần chết?
Chúng ta biết rằng thuốc lá gây nghiện hơn xì gà. Thực tế là khói thuốc lá được hít vào - ngay cả cách hút truyền thống của xì gà - cũng khiến cho chúng trở nên nguy hiểm. Nhưng một mối tương quan với ung thư phổi cũng không được chú ý mấy. Thuốc lá được liệt kê trong bách khoa thư dược phẩm cho mãi đến năm 1906 và được bác sĩ mô tả là căn nguyên của bệnh ho, cảm lạnh và bệnh lao (một căn bệnh mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày nay cho là có liên quan đến thuốc lá). Có một phong trào chống thuốc lá vào đầu thập niên 1900, dần dần nó được quan tâm với đạo đức hơn là sức khỏe. Thuốc lá bị cấm hút ở 16 tiểu bang của Mỹ trong giữa năm 1890 và 1927.
Tầm với toàn cầu của thuốc lá vẫn còn được mở rộng đến tận ngày hôm nay. Mặc dù, thuốc lá cho một bộ phận giới giàu có trên thế giới đang bị suy giảm, thế nhưng nhu cầu thuốc lá tại các quốc gia đang phát triển vẫn tăng 3,4%/năm. WHO cảnh báo rằng, nếu không có biện pháp phòng ngừa khả thi, 100 triệu người sẽ chết vì các căn bệnh liên quan đến thuốc lá trong vòng 30 năm tới, hơn cả bệnh AIDS, lao, tai nạn giao thông và tự tử. Nhưng liệu chúng ta có đổ tất cả lỗi lầm cho Buck Duke hay không? Buck Duke đã qua đời từ năm 1925. Ông Bob Durden, người viết tiểu sử về Buck Duke, quả quyết: “Tôi không muốn đổ lỗi cho Duke vì đã sản xuất và phân phối cho các nhu cầu sử dụng thuốc lá. Ông ấy (Buck Duke) đã làm việc rất chăm chỉ, ông ấy yêu thích công việc của mình”.
Nhưng nếu không có Buck Duke, liệu ngày hôm nay người Mỹ có nhai thuốc lá? Sử gia Jordan Goodman tin rằng thế giới đã không tránh khỏi việc hướng tới cơ giới hóa sản xuất thuốc lá. Cỗ máy của James Bonsack không phải là nguyên mẫu duy nhất mà nếu Buck Duke không nhanh chân đi trước thì một doanh nhân khác sẽ nhảy vào. Sử gia Jordan Goodman kết luận: “Buck Duke đã khiến cho cả thế giới hút thuốc lá. Và thuốc lá lại trở thành hiểm họa của thế kỷ XX”.
Theo BBC NEWS